Stres ma wpływ nie tylko na umysł. Oddziałuje również na ciało czy sposób oddychania. Warto wiedzieć, że jego oddziaływanie na poszczególne strefy może się nieco różnić, stąd też istnieje poważne ryzyko wystąpienia negatywnych skutków jego oddziaływania. Stres silnie wpływa na komfort psychiczny, nierzadko prowadząc do poważnych zaburzeń odżywiania.

Jak organizm reaguje na stres?

Według wielu naukowców prowadzących od lat badania nad stresem i jego wpływem na ludzki organizm, odpowiedzialność za jego występowanie ponosi wiele czynników, między innymi neuropeptyd Y (NPY) wpływający na apetyt, masę ciała i stan emocjonalny. Jak stres oddziałuje na ludzki organizm? Przede wszystkim przyczynia się do:

• zwiększenia napięcia ciśnieniowego,
• zaburzeń hormonalnych,
• przyspieszonej pracy serca,
• pojawienia się tików nerwowych,
• odpływu krwi do mięśni,
• spłycenia i przyspieszenia oddechu (co w skrajnych przypadkach może powodować nawet niedotlenienie mózgu), 
• problemów ze snem,
• zaburzeń równowagi emocjonalnej,
• nadmiernego zmęczenia,
• zaburzeń funkcji psychicznych (brak logiki w myślach i czynach, problemy z panowaniem nad emocjami, brak koncentracji itp.).

Warto przy tym zaznaczyć, że powyższe skutki uboczne pojawiają się w przypadku długotrwałego stresu. Dodatkowo poddawanie organizmu zbyt często stresującym sytuacjom może doprowadzić do wystąpienia wielu poważnych chorób cywilizacyjnych, somatycznych lub wegetatywno-somatycznych.

Jak stres wpływa na wybory żywieniowe?

Stres jest znacznie silniej powiązany z odżywianiem, niż mogłoby się wydawać. Wiąże się to nie tylko z nadmiernym sięganiem po jedzenie, często kaloryczne i niezdrowe, ale również z jego znaczącym ograniczeniem. W obu przypadkach taka sytuacja może negatywnie oddziaływać na organizm.

Wiele osób w stresowych sytuacjach czuje wzmożoną chęć spożywania węglowodanów, co jest spowodowane zwiększonym zapotrzebowaniem na serotoninę.

Tak naprawdę w sytuacji ogromnego napięcia emocjonalnego jedzenie staje się jednym z nawyków (to charakterystyczne i regularnie powtarzające się zachowania), realizowanym pod wpływem potrzeby. Oznacza to, że potrzeba jedzenia w sytuacji stresowej rzadko kiedy powiązana jest z potrzebą zaspokojenia głodu. Bardziej chodzi tu o realizację emocjonalnych celów.

Czym jest jedzenie emocjonalne?

Jedzenie emocjonalne to sytuacja, w której pod wpływem silnych emocji, tych negatywnych sięgamy po produkty kaloryczne, często wykluczane z codziennego jadłospisu. Wiele osób w takiej sytuacji myli głód z pobudzeniem emocjonalnym (specjaliści taki stan określają mianem aleksytymią – brakiem rozumienia i identyfikowania emocji).  

Stres kojarzy się przede wszystkim z nieodpowiednimi wyborami żywieniowymi, często produktami, które mają negatywny wpływ na organizm. Skąd w sytuacjach stresujących bierze się potrzeba sięgania po jedzenie, którego w normalnych okolicznościach nawet byśmy nie ruszyli? Wpływ na złe nawyki żywieniowe mają przede wszystkim następujące czynniki:

• wpływ środowiska,
• indywidualne przekonania,
• życiowe doświadczenie,
• wzorce żywieniowe nabyte w dzieciństwie, 
• indywidualne sposoby radzenia sobie ze stresem i negatywnymi emocjami.

Czy odpowiednia dieta może pomóc walczyć ze skutkami długotrwałego stresu?

Dieta jest jednym ze skuteczniejszych sposobów, pozwalających w efektywny i bezpieczny sposób pozbyć się negatywnych następstw nadmiernego stresu. Należy jednak pamiętać o dostarczaniu organizmowi witamin i istotnych dla jego funkcjonowania składników odżywczych. 

Osoby narażone na nadmierny stres koniecznie powinny wyrobić w sobie nawyk jedzenia śniadań  – najlepiej nie później niż godzinę po przebudzeniu. Solidne i zdrowe śniadanie nie tylko doda energii do działania, ale również doskonale sprawdzi się w blokowaniu chęci podjadania.

W diecie osoby narażonej na stres nie może zabraknąć magnezu. Warto przy tym zaznaczyć, że w większości przypadków to właśnie zbyt niski poziom  tego pierwiastka odpowiedzialny jest za pojawienie się stresu. Dobrym źródłem magnezu będzie kasza gryczana, warzywa strączkowe, banany, migdały, orzechy laskowe, płatki owsiane, szpinak, pestki dyni, zarodki pszenne oraz gorzka czekolada (ale tylko taka, której zawartość kakao jest nie mniejsza niż 70%). Można dodatkowo stosować suplementy diety, najważniejsze jest jednak dostarczanie magnezu do organizmu wraz z pożywieniem. Poza odpowiednim doborem produktów w diecie warto zrezygnować lub znacząco ograniczyć spożywanie kofeiny i alkoholu, przyczyniających się do wypłukiwania cennego magnezu z organizmu. 

Poza magnezem w diecie musi znaleźć się również potas. Produkty bogate w ten pierwiastek (banany, suszone morele, pomidory), powinny stanowić podstawę codziennego jadłospisu. 

Chcąc uniknąć stresu lub walcząc z nim, nie należy zapominać również o witaminach, niezbędnych do utrzymania prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego. Postawa to witaminy z grupy B, przede wszystkim:

– witamina B1 (tiamina) – jej najbogatsze źródła to drożdże, orzechy, wątróbka, słonecznik, ryby, mięso czy rośliny strączkowe; 

– witamina B2 (ryboflawina) – tej należy szukać przede wszystkim w chudych serach, grzybach, jajach, zielonych częściach warzyw, migdałach czy pełnoziarnistym pieczywie i niektórych produktach mlecznych; 

– witamina B6 (pirydoksyna) – największa jej zawartość znajduje się w rybach, awokado, bananach, szpinaku, pestkach dyni, mięsie i orzechach; 

– witamina B12 (cyjanokobalamina) znajduje się we wszystkich produktach pochodzenia zwierzęcego. 

Poza dostarczeniem organizmowi witamin z grupy B należy zadbać również o odpowiednią ilość witaminy A, C oraz E. Bardzo ważna dla prawidłowego funkcjonowania organizmu ma również witamina D. 

Co jeszcze powinno się znaleźć w diecie osoby zmagającej się ze stresem lub narażonej na jego negatywne oddziaływanie? Warto zadbać o to, by w codziennym jadłospisie znalazły się produkty bogate w kwasy tłuszczowe omega-3, wspomagające poprawę kondycji psychicznej, pozytywnie oddziałujące na pracę mózgu. Niezbędny będzie również tryptofan, biorący czynny udział w produkcji hormonu szczęścia, czyli serotoniny. 

Skutecznym i co najważniejsze naturalnym sposobem na ukojenie nieco stresu mogą być uspokajające herbatki, stworzone wyłącznie na bazie ziół (mięty, dziurawca czy melisy).

Wpływ stresu na nadwagę i otyłość

Wiele osób ”zajada” swoje problemy, co często kończy się doprowadzeniem do nadwagi czy wręcz otyłości. Taki stan rzeczy dodatkowo wspomaga nadmierne wydzielanie w sytuacjach stresowych adrenaliny (przygotowującej organizm do wysiłku fizycznego) i kortyzolu. Nawet gdy stężenie adrenaliny się zmniejszy, poziom kortyzolu pozostaje niemal na tym samym poziomie. To sprawia, że poziom insuliny jest podwyższony, a w efekcie organizm zgłasza zapotrzebowanie na węglowodany, przede wszystkim produkty słodkie czy żywność wysokoprzetworzoną. W obu przypadkach organizm otrzymuje jedynie zbędne kalorie i praktycznie żadnych dobrych dla niego właściwości odżywczych. Nadmierne zajadanie stresu prowadzi do przybierania na wadze, co powoduje nie tylko kompleksy i brak akceptacji własnego ciała, ale często również przyczynia się do powstania wielu chorób. 

Zdrowie jest bardzo ważne, dlatego też należy dołożyć wszelkich starań, aby jak najlepiej o nie zadbać. Stres jest bez wątpienia szkodliwy, a im dłużej trwa, tym większe spustoszenie jest w stanie wyrządzić zarówno w ciele, jak i w psychice. Należy zatem robić wszystko, co tylko możliwe, aby nie narażać się na nadmiar stresujących sytuacji. Zdrowie i dobre samopoczucie jest więcej warte niż spełnienie ambicji swoich czy bliskiego otoczenia.